DE PVDA HANTEERT EEN LIBERALE ANALYSE
Inleiding
In de peilingen doet de PVDA het dramatisch. Een belangrijke vraag is of dit komt doordat ze het beleid niet goed uitlegt aan de kiezers, of dat ze zichzelf heeft verloochend. Ik ben van mening dat het laatste het geval is.
De aanhoudende economische crisis
De grote sociaal-economische problemen van vandaag hangen nauw samen met de crisis in de eurozone, die maar voortduurt. Nederland heeft zich de afgelopen decennia hartstochtelijk gecommitteerd aan een eurozone-beleid, dat ronduit liberaal te noemen is. De heersende depressie wordt bestreden door bezuinigingen op de overheidsuitgaven en verdere liberalisering van de economie. Liberale analyse wijst uit dat de eurozone zich ‘automatisch’ zal herstellen. Uit het feit dat de crisis maar voortduurt, wordt geconcludeerd dat het proces van liberalisering met kracht moet worden voortgezet.
Deze zienswijze is strijdig met de visie, die de PVDA vanaf haar geboorte heeft uitgedragen. Een aantal toonaangevende PVDA-ers hebben hun sociaal-democratische
veren van zich afgeschud, en het liberaal-georienteerde neoklassieke denken omarmt. De post-Keynesiaanse en radicaal-economische visie laten zien dat de crisis schreeuwt om een verhoging van de publieke investeringen. Toch staat de PVDA wilskrachtig achter een beleid dat de verkeerde koers aanhoudt. Ze draagt zelfs mede-verantwoordelijkheid voor het eurozone-drama, dat in het dossier Griekenland een dieptepunt heeft bereikt.
Niet alleen de bezuinigingen, maar ook de doorgevoerde liberale hervormingen, dragen bij tot het voortduren van de crisis.
Liberale hervormingen verergeren de crisis
De verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd betekent in de huidige situatie waarin de werkgelegenheid onder ouderen veel te laag is eigenlijk alleen maar een bezuiniging. Pas na herstel kunnen oudere werklozen geprikkeld worden om loonsverlagingen te accepteren – als er geen banen zijn, is dat maar een loze prikkel.
De pogingen om de tweedeling tussen vaste en flexibele werknemers te reduceren, pakt op een arbeidsmarkt van een onevenwichtige economie anders uit dan voorspeld in een liberale analyse. Werkgevers grijpen in een crisis alle mogelijkheden aan om vaste werknemers te lozen. De nieuwe wet die op stapel staat maakt het werkgevers gemakkelijker om vaste werknemers te ontslaan.
De decentralisatie in de zorg wordt ernstig bemoeilijkt door het samen te laten gaan met een flinke, maar averechts uitwerkende bezuiniging. Dat is vragen om moeilijkheden, en die heeft staatsecretaris Martin van Rijn dan ook.
De PVDA moet niet meegaan met de liberale slogan: “never waste a good crisis”. Deze slogan vertolkt het idee dat de crisis niet moet worden opgelost, want het disciplineert werknemers, en dwingt burgers om zware maar ‘noodzakelijke’ maatregelen te slikken”.
Wat is een PVDA-econoom?
Als de PVDA inderdaad visieloos de crisis is ingegaan, is de vraag relevant of er goed-opgeleide PVDA-economen zijn, die de partij hiervoor hadden kunnen behoeden. Het lijkt erop dat niemand het overzicht heeft over de interactie tussen macro- en microproblemen. De jurist De Kam, kenner van overheidsuitgaven en –inkomsten, heeft vanaf het begin op Keynesiaanse effecten gewezen, de econoom Jacobs is in een periode van transitie, en de econoom Teulings heeft als CPB-directeur alles gedaan wat van een liberaal econoom mag worden verwacht. Bovendien is er niemand die in staat is de economische, psychologische en sociologische processen met elkaar te verbinden.
Economische Faculteiten in Nederland
Kijkend naar de economie-opleidingen is dit geen wonder. Het neoklassieke paradigma, die de programma’s domineert, is sterk liberaal gekleurd. Zij die in de strijd om de macht boven zijn komen drijven, rekenen macro-economische maatregelen door met behulp van liberale modellen. Ook als het gaat om het construeren van een verzorgingsstaat, worden er liberale kosten-baten analyses gehanteerd. Ze rekenen alleen uit wat de prijs is van gelijkheid, maar dat een liberale nachtwakerstaat gekenmerkt wordt door dure sociale conflicten, en dure ‘drop-outs’ oplevert, komt in de PVDA-modellen niet voor. In die zin zijn er geen echte PVDA-economen.
Hoe nu verder?
We moeten zo snel mogelijk uit het kabinet stappen en zich herbezinnen ten aanzien van een aantal essentiële thema’s. De partij moet op zoek naar realistische ideologen, die in multidisciplinair verband een levensvatbare koers kunnen ontwikkelen. Aan bestuurskracht ligt het niet (Dijsselbloem, Asscher, Van Rijn). Aan een goed doordachte koers is dringend behoefte. Nauwere samenwerking met de SP en GL moet daarbij sterk worden overwogen.
Piet Keizer, Utrecht, 08-07-2015.
p.k.keizer@uu.nl
www.pietkeizer.nl (Nederlands)
www.pietkeizer.com (Engels)
Voor een wetenschappelijke onderbouwing van het betoog, zie: Piet Keizer (2015), Multidisciplinary Economics, a Methodological Account, Oxford: Oxford University Press.
Piet Keizer 
De vraag is: is de PvdA in staat tot erkennen van het eigen ongelijk? Ik vrees dat het stellen van die vraag tegelijk het beantwoorden inhoudt. De PvdA van Samsom, Asscher en Dijsselbloem zal blijven volhouden dat ze op de goede weg zaten & zitten.
Politiek kan men ‘dualiteit’ propageren, in een taakverdeling tussen fractie en coalitie; maar psychologisch is zo’n dualiteit onhoudbaar. In elk PvdA-hoofd kan niet tegelijk vertrouwen op de partijlijn als wantrouwen aan de partijlijn voorkomen.
Uit die cognitieve dissonantie ontstaan vervolgens rationalisatie van gedrag (loyaliteit aan & propaganda voor de partijlijn) en ontkenning van de werkelijkheid (desastreuze consequenties van beleid & verdampend draagvlak voor de partij).
De drilboren van rechts doen de rest. En zo hebben de liberalen de crisis tot een succes gemaakt: ruim baan voor rechts beleid, en onschadelijk maken van de links tegenstander. Met dank aan diezelfde tegenstander.