Wat is er eigenlijk mis met monetaire financiering?
In de discussie over de crisis in de euro zone is de beleidsoptie van de monetaire financiering van overheidsinvesteringen een taboe. De politieke reden is duidelijk: Duitsland wil het niet, en daarom wil Nederland het ook niet. Het verbod ligt keurig verankerd in het euroverdrag, en kennelijk is geen prijs te hoog om deze regel aan te passen.
Duitsland wil niet dat het proces van geldschepping wordt beïnvloed door politici die geacht worden weinig monetaire expertise te hebben, en vooral op electoraal gewin uit zijn.
Er is echter wel het een en ander gebeurd op het terrein van de monetaire theorie de afgelopen decennia. Vroeger was het gewoon dat economiestudenten aan Europese universiteiten diverse benaderingen gedoceerd kregen. Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw is hier verandering in gekomen, en is onder andere monetaire theorie eenzijdig gericht op economieën die zich in de buurt van evenwicht bevinden. De groei vertoont dan kleine schommelingen: van expansie naar recessie en weer terug. Grote schommelingen worden per veronderstelling uitgesloten. Dit betekent onder andere dat hoe groot een neerwaartse schommeling ook is, de situatie geen depressie genoemd kan worden. Het beleid gaat er dan ook vanuit dat geldschepping heel gematigd moet zijn om inflatie te voorkomen.
Ondertussen is de groei weggevallen en is de werkloosheid fors toegenomen. Toch waarschuwen economen en politici die de toon aangeven in politiek en media voor dreigende inflatie, en willen ze niet praten over effectieve methoden om de euro zone uit het dal te krijgen. Feitelijk is die dal natuurlijk wel een depressie. De ontwikkelingen in de particuliere investeringen en consumptie, maar ook de uitkomsten van enquêtes naar investeerders- en consumentenvertrouwen laten dit duidelijk zien.
Om het fenomeen monetaire financiering goed te begrijpen, moeten we ons realiseren dat geen enkele groei-economie zonder geldschepping kan. Vele burgers en bedrijven financieren hun activiteiten met bankkrediet, hetgeen monetaire financiering impliceert. In een depressie doen ze dat helaas te weinig, en heeft alleen de overheid de mogelijkheid om de padstelling te doorbreken. Met name de overheidsinvesteringen van landen met een overschot op de lopende rekening van de betalingsbalans moeten dan voor een deel worden gefinancierd door de ECB door middel van eeuwigdurende obligaties van 0 %. Een dergelijke transactie leidt niet tot een verhoging van de schuld, maar, via toegenomen groei, tot een verlaging van de schuldquote. Van inflatie is voorlopig geen sprake vanwege de grote behoefte van particulieren aan liquiditeit. De financiële markten zullen niet blij zijn met een lage interestvoet, maar dat komt vooral door de nationale spaaroverschotten van landen als Duitsland en Nederland. Maar het vertrouwen dat schulden wel worden afbetaald, ook door Mediterrane landen, zal toenemen; zo ook met het vertrouwen van consumenten en investeerders.
Het taboe moet worden doorbroken door de Duitse economen te overtuigen dat de huidige situatie heel anders is dan in de jaren twintig van de vorige eeuw. Een verbetering van het onderzoek- en onderwijsprogramma aan de universiteiten kan daarvoor als een belangrijk startpunt gelden.
Piet Keizer 