In reactie op het idee van het IMF om in eurolanden met een betalingsoverschot, zoals Nederland en Duitsland, de lonen te verhogen, heeft de president van De Nederlandsche Bank overheden opgeroepen om vast te houden aan de bezuinigingskoers. In het onderstaande betoog ik dat beide strategieën ineffectief zijn, terwijl een gecoördineerde investeringsimpuls grote kans van slagen heeft.
De consumenten en investeerders in Europa, zeker ook in Nederland, zijn al een aantal jaren depressief ten aanzien van hun economische verwachtingen over de middellange termijn. Daarom besteden ze minder dan goed is voor het geheel van de economie. Knot en andere toonaangevende Europese politici verwachten dat hun bezuinigingsstrategie tot een vermindering van de collectieve financieringsbehoeften leidt. Dit kan in geval van een kleine en open economie in een stabiele economische omgeving gelden. Echter is Europa een grote en relatief gesloten economie, die in een instabiele omgeving opereert. Daarom is hun strategie ineffectief en gevaarlijk. Dit kan niet alleen theoretisch maar ook empirisch worden gestaafd: na vele jaren van bezuinigingen is het probleem van de staatsschuld niet opgelost, terwijl de instabiele wereldeconomie Europa wel aan exportgroei heeft geholpen.
Zouden we het advies van het IMF volgen, dan wordt het probleem ook niet opgelost. Depressieve consumenten gaan de loonsverhoging gebruiken om te sparen en schulden af te lossen. De bedrijven die de loonstijging moeten betalen, zullen daardoor financieel minder solide zijn op het moment dat Europa toch de weg uit de crisis vindt.
De oplossing van de crisis is er wel degelijk en bestaat uit de volgende onderdelen:
(1)Onder alle omstandigheden, maarzeker ook nu, zal elk persoon, gezin, bedrijf en overheid steeds weer zijn uitgaven moeten controleren op doelmatigheid.
(2)Elk land moet voortdurend weer nagaan welke hervormingen van de sociale en economische structuur nodig zijn om de lange termijn groei zeker te stellen; de Mediterrane landen dienen hun arbeidsverhoudingen daarbij niet te vergeten;
(3)Om uit de depressie te komen zullen vooral de overschotlanden in een gecoördineerde actie hun overheidsinvesteringen moeten verhogen. De economieën zitten te springen om beter onderwijs, R&D en (digitale) infrastructuur. Deze investeringen moeten monetair gefinancierd worden, omdat anders de ECB in een depressie niet in staat is geld in omloop te brengen, dat ook daadwerkelijk productief wordt aangewend. Dit zal niet tot inflatie leiden, omdat er een omvangrijke vraag naar geld bij het publiek aan geld is, welke nog zal worden vergroot indien de groei daadwerkelijk aantrekt.
Er kan eigenlijk maar één reden zijn waarom zo consequent wordt vastgehouden aan een ineffectief beleid. De crisis zou door neoliberalen gebruikt kunnen worden om in een periode van 8-10 jaar de collectieve sector fors terug te dringen. Mocht deze speculatie ook maar enige grond van waarheid bevatten, dan heeft de financiële crisis alleen maar de macht van de daders aangetoond. Aan dat cynisme wil ik nog niet meedoen.
Piet Keizer 