Crisis in de economische wetenschap

Crisis in de economische wetenschap

Een belangrijke oorzaak van het niet-oplossen van de crisis in de Europese economie is gelegen in het feit dat de academische opleiding economie sterk wordt gedomineerd door de neoklassieke benadering. deze kijk heeft mede de crisis veroorzaakt, en kan daarom niet nu voor de oplossing zorg dragen. En dat terwijl er vele andere benaderingen die realistische analyses maken!!

Inleiding

De aanleiding voor de aanhoudende depressie in Europa is de kredietcrisis; veel spelers op de gedereguleerde mondiale financiële markten waren overmoedig geworden en opereerden met steeds kleinere buffers. Hierdoor was het financiële systeem te fragiel geworden en niet bestand tegen altijd optredende schokken en veranderingen.

Europa heeft zich nog steeds niet kunnen herstellen van deze mondiale depressie, ondanks het feit dat de wereldhandel sindsdien duidelijk is aangetrokken. De belangrijkste reden voor de blijvende depressie ligt in het beperkte blikveld van Europa -onder bezielende leiding van Duitsland en Nederland-op de  aanhoudende crisis. Plotseling bleek niet het gebrek aan regulering (van de financiële markten), maar de te hoge overheidsuitgaven als zondebok te worden aangewezen.  De overheidsschulden worden als te hoog gezien en daarom moeten hun uitgaven sterk  gekort worden.

In deze tekst stel ik dat de blindheid waarmee bijna alle economen opereren te maken heeft met de zeer eenzijdige wijze waarop in de Westerse wereld economen aan universiteiten worden opgeleid.

Academisch economie-onderwijs

De zogeheten neoklassieke theorie (-zie kader-) domineert al bijna drie decennia de economische wetenschap. Je ziet dat vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw er veel veranderingen in de wetenschappelijke onderwijsprogramma’s doorgevoerd zijn. Heterodoxe economie en sociale wetenschappen werden uit het curriculum geschrapt en econometrie kwam daarvoor in de plaats. Neoklassieke analyses worden aangevuld met econometrische modellen en statistieken. Gangbare tekstboeken schrapten steeds meer heterodoxie, totdat er niets meer was overgebleven. Samuelson – lange tijd de auteur van het meest populaire tekstboek  in de wereld  – verdedigde deze ontwikkelingen in Darwiniaanse termen: klaarblijkelijk is de neoklassieke theorie de beste; anders zou ze de strijd niet hebben gewonnen. Zijn argument toont echter alleen maar aan dat hij de theorie van Darwin niet kent. Mankiw heeft nooit enige aandacht besteed aan alternatieve benaderingen, en het beroemde boek van Blanchard is een ratjetoe van theoretische en empirische noties en verbanden; dit noemen ze dan een eclectische benadering. Een laatste voorbeeld is het tekstboek van Bernanke e.a.(ja, DE Bernanke). In de laatst verschenen druk (2010!) is de enige pagina over Keynes uit het boek verwijderd, daarmee het aandeel van de echte macro-economie tot nul reducerend.

Voor de praktische politiek is deze monopolisering dramatisch. De taal, inclusief de daarbij horende  statistieken is nu neoklassiek. Er zijn geen depressies meer, wat er ook gebeurt. De constructie van werkloosheids- en inflatiestatistieken zijn onbespreekbaar geworden, en de macht ligt in handen van de rekenaars. Ook de media zijn hier het slachtoffer van geworden en nemen deze zienswijze klakkeloos over. Dat hoor en lees je terug in slogans zoals: een euro kun je maar een keer uitgeven; ook de overheid moet de broekriem aanhalen en zijn kasboek kloppend maken.

Alternatieve benaderingen( zoals het Post Keynesiaanse perspectief (zie kader)) leiden tot andere inzichten. Het pluralisme en daarmee de democratie is verdwenen uit de economisch-wetenschappelijke wereld. Daarmee is het gesprek tussen de verschillende benaderingen verdwenen, waardoor het wetenschappelijke karakter op de tocht staat. Via de media worden de burgers en de politici daar ook de dupe van. De volstrekte blindheid die de bankiers wordt verweten slaat keihard terug op de academische econoom, die zijn verantwoordelijkheid niet neemt. Economen, durf anders te denken. Stel eerder vastgestelde uitgangspunten en gemaakte analyses opnieuw aan de kaak en ga met anders denkenden in gesprek. Als we dan een slogan willen gebruiken, neem dan: “We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them” van collega (natuur)wetenschapper Albert Einstein.

 

Neoklassieke benadering   Zo’n eeuw     geleden werd een economisch paradigma ontwikkeld en toegepast op de     dagelijkse realiteit, die claimde een universele verklaring te geven voor     het menselijk gedrag. Dit neoklassieke uitgangspunt zegt dat personen en bedrijven     in staat om hun eigen belangen goed te behartigen. De overheid dient zich     beperken tot het beschermen van eigendomsrechten, hetgeen ook impliceert     dat ze geen bedrijf is dat geld leent. Adam Smith werd de stelling in de     schoenen geschoven dat een verzameling vrije individuen, die louter hun     eigen belang najagen, een macro-economie oplevert, waarin de schaarse     middelen optimaal zijn verdeeld. Zo ontwikkelde zich een neoklassieke     macro-economie die genoeg heeft aan micro-economie, waarbij alleen de     geldmarkt als uitzondering wordt beschouwd. Dit laatste houdt in dat monetaire     autoriteiten onafhankelijk van de overheid moeten waken voor teveel geld in     omloop. De geldschepping dient via private banken te verlopen, en niet via     de overheid. In de internationale economie moeten landen die relatief     kleine en open economieën hebben, zichzelf beschouwen als een bedrijf dat     moet concurreren op de grote wereldmarkt. Dit beeld     is een micro-economisch beeld – gebouwd op een vast idee van de aard van     een individu, namelijk onafhankelijk en rationeel. Er zijn in de loop der     tijd ook beelden ontwikkeld, die hun uitgangspunt nemen in de toestand     waarin een grote en relatief gesloten economie zich bevindt. Dit geheel     wordt niet bepaald door een beperkt aantal universele wetten, maar gezien     als een systeem dat permanent onderhevig is aan onverwachte schokken. De     onzekerheid die dit geeft brengt mensen ertoe om regels te aanvaarden die sociale conflicten oplossen en ruimte     biedt aan individuen om risico’s te nemen in plaats van apathisch de     toekomstige ontwikkelingen af te wachten. De economische geschiedenis leert     ons dat Noordwest Europa zeer succesvol is geweest in de ontwikkeling van     dergelijke instituties. Er zijn     diverse benaderingen van een economie, die daar hun uitgangspunt in vinden:     de radicale benadering, die de laatste decennia een forse transformatie     heeft ondergaan, de post-keynesiaanse economie, die het gedachtengoed van     Keynes gebruikt om de recente ontwikkelingen te verklaren, en het sociaal     economische perspectief. Alle genoemde alternatieve benaderingen nemen     sociologie en psychologie serieus, en zijn zodoende veel realistischer dan     het dominante neoklassieke idee. Het post-keynesiaanse alternatief Van de     alternatieve benaderingen heb ik de post-keynesiaanse economie als     voorbeeld gekozen om te laten zien dat de huidige crisis veel realistischer     kan worden geïnterpreteerd. De huidige crisis is vooral een crisis in de     economie van Europa, welke relatief groot en gesloten is. Daarom moet ook     op dat niveau de oplossing worden gezocht. Deze economie bevindt zich in     een depressie – niet in een recessie – omdat een groot deel van de     consumenten en investeerders sombere, depressieve gevoelens heeft over de     toekomst op middellange termijn. Daardoor besteden ze minder dan hun     huidige inkomenspositie in een normale periode zou doen verwachten. Ze     sparen meer en lossen hun schulden zoveel mogelijk af. Zou de overheid hun     inkomen weten te verhogen, gaan ze nog meer sparen en aflossen. Dit geldt     voor huishoudens zowel als voor bedrijven. De typisch neoklassieke     oplossing van het verlagen van rentevoet, lonen en wisselkoersen heeft geen     effect: alle landen van Europa doen of willen dat, zodat de economie alleen     nog maar verder wegzakt. De enige oplossing is een monetair gefinancierde     forse verhoging van de overheidsinvesteringen. Dit zal de overheidsschulden     niet doen toenemen, ook al zou dat geen probleem zijn. Los van     welke benadering dan ook behoort      iedereen – consumenten, bedrijven, overheden – altijd zijn uitgaven en regels te screenen op doelmatigheid om de lange-termijn     concurrentiekracht niet in gevaar te brengen.

 

 

Advertisement