In een democratie hoort iedere vorm van overheidspolitiek onder the autoriteit van diezelfde overheid te vallen. Indien een bepaald terrein in handen valt van een groep specialisten, wordt daarmee de samnehang van het overheidsbeleid bedreigd.
Twee met elkaar samenhangende waarschuwingen duiken steeds weer op in de discussie over de Westerse economische crisis.
In de eerste plaats wordt er steeds gewezen op het gevaar voor inflatie, waarbij zelfs minimale stijgingen in het inflatieniveau breed worden uitgemeten. Het gevaar voor een veel problematischer deflatie wordt veelal genegeerd. In de tweede plaats wordt er gewaarschuwd voor dreigend verlies van onafhankelijkheid van de centrale bank. Het gevaar voor een veel problematischer invloed van hat bankwezen via de centrale bank op de politiek wordt daarbij minder benadrukt.
Deze asymmetrie bestaat al decennia, maar nu er weer een mondiale depressie dreigt, kan het een gezond macro-economisch beleid lelijk in de weg zitten.
In een hoog ontwikkelde samenleving als de Westerse, dreigt op vele terreinen een te ver doorgevoerd proces van specialisatie en verzelfstandiging. De ontwikkelingen in de programma’s van vele Economische Faculteiten vormen een hele goede illustratie van het probleem waar Durkheim ons al een eeuw geleden voor waarschuwde, het zogeheten probleem van de Toren van Babel. Als alle experts autonoom zijn op hun eigen gebied, zal de negatie van sterke onderlinge relaties een bron zijn van moeilijk te beheersen conflicten.
Gelukkig wordt er in steeds minder delen van onze Westerse samenleving geduld dat specialisten die expert zijn op een in hun theorie geïsoleerd probleem, vervolgens de rest van de samenleving opzadelen met de schadelijke gevolgen van de beleidsimplicaties van hun geïsoleerde analyse. De noodzaak van meer geïntegreerde aanpak wordt steeds vaker ingezien.
Helaas is dit in de monetaire wereld niet het geval. In Europa geeft Duitsland leiding aan de lobby voor onafhankelijkheid, met Nederland in zijn kielzog. Duitse politici en economen verwijzen daarbij altijd naar het monetaire trauma dat ze hebben opgelopen in 1923. Beter zou zijn indien de Duitse economen een trauma zouden hebben opgelopen van de deflatie in de jaren dertig, de periode waarin Hitler op democratische wijze aan de macht kwam. Nu verhindert het monetaire trauma een realistische analyse van de crisis en staat de claim van onafhankelijkheid van de centrale bank nog altijd recht overeind. Het idee dat alleen monetaire specialisten kunnen oordelen over de juistheid van een bepaalde aanpak van monetair beleid, is een gevaarlijke opvatting. De interacties met andere delen van economie en maatschappij zijn daarvoor veel te sterk. De geschiedenis laat zien – de meest recente gebeurtenissen al helemaal – dat gebrek aan sociale en politieke controle over de monetaire wereld de samenleving ernstige schade berokkenen. De centrale bank vereenzelvigt zich nu met de banken die ze geacht wordt te beheersen. De bankwereld wordt door dit gebrek aan sociale en politieke controle zelfs verleid om politieke macht na te streven. De vorige President van DNB, de heer Wellink, mocht zich graag bemoeien met de belastingpolitiek, en de DNB maakt maar al te graag analyses van de arbeidsmarkt om de overheid te ‘adviseren’.
Nee, als de politiek niet goed functioneert en misbruik maakt van het monetaire instrument, moet de samenleving trachten het politieke systeem te hervormen, in plaats van zoveel mogelijk belangrijke gebieden onder haar jurisdictie weg te halen. Het zou het ondemocratische gehalte alleen maar
doen toenemen, met alle inefficiëntie vandien.
Piet Keizer
Universitair Hoofddocent Economische Methodologie
Utrecht University School of Economics
03-10-2011
Piet Keizer 